Arrestimi i gazetarëve në Turqi pas protestave ka ngjallur shqetësime serioze për lirinë e shtypit dhe demokracinë në vend. Këto arrestime, të cilat synojnë të ndalojnë raportimin e ngjarjeve, po shihen si një përpjekje për të kufizuar zërat kritikë dhe për të penguar transparencën.
Arrestimi i Yasin Akgul: Një Shembull Alarmant
Një nga rastet më të spikatura është ai i Yasin Akgul, një fotoreporter i agjencisë së lajmeve AFP. Më 23 mars, në orët e para të mëngjesit, policia bastisi shtëpinë e tij në Istanbul. Akgul sapo ishte kthyer nga mbulimi i protestave masive kundër qeverisë. Ai u arrestua para fëmijëve të tij, pa iu dhënë detaje të qarta për arsyen e arrestimit.
“Kur hapa derën, pashë shumë policë,” tha ai. “Ata thanë se kishin një urdhër arresti për mua, por nuk më dhanë asnjë detaj. Djali im ishte zgjuar dhe nuk mund t’i shpjegoja se çfarë po ndodhte, sepse as vetë nuk e kuptoja.”
Akgul, 35 vjeç, ka përvojë të gjerë si fotoreporter, duke mbuluar ngjarje në zona të konfliktit si Siria dhe Iraku. Në Turqi, ai ka qenë i rrahur nga policia dhe i ndaluar disa herë gjatë punës së tij. Megjithatë, arrestimi në shtëpi ishte një përvojë e re dhe tronditëse për të.
“Një ftohje pushtoi shtëpinë,” tha ai. “Në punën time, në protesta, kam parë shumë dhunë dhe gaz lotsjellës, por prania e policisë në shtëpinë time më frikësoi më shumë.”
Arrestime të Tjera dhe Motivacionet Politike
Akgul ishte një nga shtatë gazetarët e arrestuar në bastisjet e para të mëngjesit. Të gjithë kishin mbuluar protestat e shkaktuara nga arrestimi i kryetarit opozitar të qytetit, Ekrem Imamoglu, i cili është rivali kryesor politik i presidentit të Turqisë, Recep Tayyip Erdogan.
Protestuesit besojnë se arrestimi i kryetarit, i cili akuzohet për korrupsion, është i motivuar politikisht dhe synon të pengojë ambiciet e tij për t’u bërë presidenti i ardhshëm i vendit.
Autoritetet kishin ndaluar protestat, por nuk kishin arritur t’i ndalonin ato plotësisht. Akgul akuzohet për “pjesëmarrje në tubime dhe marshime të paligjshme”. Ai thotë se qëllimi i këtyre akuzave është i qartë: të ndalohen gazetarët e tjerë të fotografojnë trazirat më të mëdha në Turqi në më shumë se një dekadë.
Ai ishte në qendër të protestave, me maskë gazi, kur realizoi disa nga imazhet më ikonike të natës.
Mesazhi i Frikësimit për Gazetarët
Fotot e tij, përfshirë atë të një burri të veshur si dervish rrotullues (një mistik kërcimtar) që spërkatet me piper nga policia, u bënë virale dhe përcillën mesazhin e qartë: “Mos filmoni, mos flisni, mos regjistroni.” Ky mesazh synon të frikësojë gazetarët e tjerë dhe t’i pengojë ata të raportojnë ngjarjet kritike.
Akgul beson se arrestimi i tij, si gazetar i një agjencie ndërkombëtare si AFP, e bën këtë mesazh edhe më të fortë. Pas arrestimit të tij, shumë gazetarë të pavarur nuk guxuan të fotografojnë ditën tjetër, nga frika e ndëshkimit.
Ai beson se ata që u arrestuan u zgjodhën me kujdes, duke përfshirë fotoreporterë me përvojë. “Ata po përpiqen të na largojnë nga linjat e frontit,” thotë ai.
Erozioni i Demokracisë dhe Frika e Ndarjes së Familjeve
Shumë nga miqtë dhe kolegët e Akgul kanë zgjedhur të largohen nga Turqia për shkak të akuzave ose frikës nga persekutimi. Familja e tij, si shumë të tjera, jeton me frikën se mund të ndahen nga gjykatat. Qeveria thotë se gjyqësori është i pavarur, por grupet e të drejtave të njeriut argumentojnë se gjyqtarët janë nën kontroll politik dhe se demokracia turke po gërryhet vazhdimisht.
Presidenti Erdogan, i cili ka shumë mbështetës besnikë, mban një kontroll të fortë mbi pushtetin. Ai i quan protestat “terrorizëm rrugësh” dhe akuzon opozitën për nxitje të dhunës. Ai ka parashikuar se demonstratat do të dobësohen.
Sulmi Ndaj Lirisë së Shtypit dhe Mbrojtjes Ligjore
Ndërsa Yasin Akgul u lirua nga burgu, gazetari i BBC-së, Mark Lowen, u deportua nga Stambolli pas 17 orësh ndalim. Autoritetet thanë se ai ishte “një kërcënim për rendin publik”. Më vonë, pas raportimit të historisë nga BBC, autoritetet thanë se ai ishte deportuar sepse nuk kishte akreditim.
Rreziku nuk u drejtohet vetëm gazetarëve. Një nga avokatët e kryetarit Imamoglu u ndalua shkurtimisht “për arsye të paqena”, sipas një postimi në rrjetet sociale nga vetë kryetari.
Ekipi i tij ligjor vazhdon të luftojë, por edhe ata po ndjejnë presionin. “E drejta për mbrojtje, mendoj, është e shenjtë. Është pjesë e një gjykimi të drejtë që avokatët tuaj të ndihen të qetë dhe të sigurt,” thotë Ece Guner, avokate dhe këshilltare e kryetarit.
“Do të ishte gënjeshtër të thoja se askush nuk është i shqetësuar,” thotë ajo, “por ne ende ndjejmë se kemi një detyrë ndaj vendit tonë për të thënë të vërtetën, për të ruajtur demokracinë dhe sundimin e ligjit.”
Gjendja e Demokracisë Turke dhe Presioni mbi Të Rinjtë
Disa veta në Turqi kanë frikë se demokracia është në agoninë e saj të fundit. Sipas Ministrisë së Brendshme turke, rreth 2,000 njerëz janë ndaluar që nga fillimi i protestave. Shumë prej tyre janë studentë dhe pjesëtarë të “Gjeneratës Erdogan”, të cilët kanë njohur vetëm sundimin 22-vjeçar të liderit turk. Arrestimi i tyre dërgon një mesazh të qartë.
“Është një paralajmërim i madh për të rinjtë, një paralajmërim i qartë: mos u përfshini,” thotë Emma Sinclair-Webb, drejtoreshë e Human Rights Watch për Turqinë.
Ajo thotë se qeveria po “godet në të gjitha drejtimet kundër opozitës së perceptuar” nga çdo anë, jo vetëm nga Partia Popullore Republikane (CHP) e kryetarit Imamoglu. Ajo pret që muajt e ardhshëm të sjellin përpjekje të vazhdueshme për të kufizuar protestat dhe “për t’i bërë ato të padukshme”.
Kjo nuk do të jetë e vështirë, duke pasur parasysh kontrollin e gjerë të qeverisë mbi mediat. Demonstratat e mëdha të mbajtura deri më tani nuk ishin lajmi kryesor në televizionin shtetëror dhe mediat pro-qeveritare, dhe kur u shfaqën, protestuesit u quajtën terroristë.
Protestat Vazhdojnë dhe Rreziku Mbetet
Opozita po premton të vazhdojë protestat dhe fushatën e saj në rrugë, duke kërkuar që zgjedhjet presidenciale të zhvillohen para vitit 2028. Sondazhet e opozitës sugjerojnë se Presidenti Erdogan do të humbiste ndaj Imamoglu nëse ky i fundit do të lirohej nga burgu dhe do të mund të kandidonte.
Opozita insiston se do të ketë protesta javore nga tani e tutje. Nëse kjo ndodh, duket e sigurt se arrestimet do të vazhdojnë. Është e paqartë nëse çështja e Yasin Akgul do të shkojë në gjyq, por akuzat kundër tij mbeten. Pavarësisht rrezikut, ai shpreson të vazhdojë të tregojë historinë e vendit të tij.
“Dikush duhet ta bëjë këtë punë,” thotë ai, “dhe unë mendoj se jam një nga ata njerëz.”
