Intensifikimi i përpjekjeve diplomatike për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë po merr një hov të ri.
Bisedime intensive po zhvillohen në Londër, ku zyrtarë të lartë nga Britania e Madhe, Gjermania, Franca, Ukraina dhe Shtetet e Bashkuara po bashkëpunojnë për të gjetur një zgjidhje. Paralelisht, Steve Witkoff, i dërguari special i Donald Trump, po udhëton drejt Moskës për takimin e tij të katërt me Presidentin Putin, duke shënuar një tjetër përpjekje diplomatike të rëndësishme.
Megjithatë, pavarësisht këtyre zhvillimeve, ende nuk ka një qartësi të plotë se ku po shkojnë këto përpjekje dhe nëse do të jenë të suksesshme.
Plani Fillestar Amerikan për Paqe
Jo shumë kohë më parë, Shtetet e Bashkuara kishin një plan të qartë për t’i dhënë fund luftimeve në Ukrainë.
Ky plan përfshinte një armëpushim të menjëhershëm dhe të pakushtëzuar 30-ditor, i cili do të pasohej nga bisedime afatgjata për të arritur një zgjidhje të përhershme për luftën.
Ukraina e pranoi këtë plan dhe, nën presionin e SHBA-së, bëri një lëshim të madh: ajo nuk do të kërkonte më premtimin e garancive afatgjata të sigurisë para çdo ndërprerjeje të armiqësive.
Refuzimi Rus dhe Kushtet e Reja
Megjithatë, Rusia refuzoi të bashkëpunonte, duke insistuar se nuk mund të kishte fund të luftimeve derisa të plotësoheshin një sërë kushtesh.
Në veçanti, Vladimir Putin deklaroi se “shkaqet rrënjësore” të luftës duhej të adresoheshin, duke përmendur frikën e tij për zgjerimin e aleancës së NATO-s dhe vetë ekzistencën e Ukrainës si një shtet sovran, që sipas tij paraqiste një kërcënim për sigurinë e Rusisë.
SHBA-ja e pranoi premisën e këtij argumenti rus dhe tani është thellësisht e përfshirë në detajet e një propozimi të mundshëm armëpushimi.
Konturet e Propozimit të Ri Amerikan
Kohët e fundit, kanë qarkulluar informacione të ndryshme rreth ideve më të fundit të SHBA-së, statusi dhe vërtetësia e të cilave janë të diskutueshme midis diplomatëve.
Megjithatë, duket se ekziston një kornizë përgjatë linjave të mëposhtme: Rusia do të ndalonte pushtimin e saj përgjatë linjave aktuale dhe do të hiqte dorë nga ambicia e saj për të kontrolluar pjesët e mbetura të katër rajoneve të Ukrainës lindore që ende nuk i ka pushtuar, përkatësisht Luhansk, Donetsk, Zaporizhzhia dhe Kherson.
Në këmbim, SHBA-ja do t’i pranonte de facto katër territoret e pushtuara si të kontrolluara nga Rusia.
Ajo gjithashtu do të njihte Krimenë – e cila u aneksua ilegalisht nga Rusia në vitin 2014 – si territor rus de jure. SHBA-ja gjithashtu do të siguronte që Ukraina të hiqte dorë nga anëtarësimi në NATO.
Si pjesë e këtij plani, SHBA-ja mund të merrte gjithashtu kontrollin e centralit bërthamor të diskutueshëm të Zaporizhzhia-s – aktualisht në duart e Rusisë – dhe të furnizonte me energji elektrike të dyja pjesët e territorit ukrainas.
Ky propozim do të mbështetej më pas nga kërcënimi i SHBA-së – siç u përsërit nga Presidenti Trump dhe Sekretari i Shtetit Marco Rubio – se do të hiqte dorë nga negociatat nëse nuk do të kishte një marrëveshje të menjëhershme.
Një bllok apartamentesh i shkatërruar pjesërisht në një sulm rus në Zaporizhzhia.
Vështirësitë dhe Kundërshtimet
Në pamje të parë, ky propozim duket i pamundur të ketë sukses.
Presidenti Zelensky e ka bërë tashmë të qartë se Ukraina nuk do të pranonte kurrë që Krimea është sovranitet rus.
Edhe nëse ai do të donte ta bënte këtë, ai nuk mundet sepse do të kërkonte fillimisht një referendum të popullit ukrainas.
Fuqitë evropiane e kanë bërë të qartë se nuk do të pranonin sovranitetin rus mbi Krimenë, diçka që do të shkelte normat juridike ndërkombëtare të pasluftës që kufijtë nuk duhet të ndryshohen me forcë ushtarake.
Ekspertët ligjorë thonë se ka madje çështje teknike në lidhje me SHBA-në që njeh Krimenë për shkak të ligjeve të caktuara të miratuara nga Kongresi i SHBA-së.
Shpresa e Fundit: Detajet e Pazgjidhura
Por pavarësisht kësaj, diplomatët perëndimorë nuk e hedhin poshtë planin menjëherë. “Ka një hapësirë uljeje,” më tha njëri. “Është vetëm çështje nëse ka besim të mjaftueshëm midis palëve për të ecur përpara.”
Ata thonë se për shkak se marrëveshja e propozuar, siç është zbuluar deri tani, përmban boshllëqe të mëdha.
Nuk ka asnjë referencë për ndonjë ndalim që vendet perëndimore të vazhdojnë të riarmatosin Ukrainën, diçka që në të kaluarën ka qenë një vijë e kuqe për Rusinë.
Nuk ka asnjë referencë, gjithashtu, për kërkesat e Rusisë që Ukraina të “demilitarizohet”, me fjalë të tjera që ushtria e saj të zvogëlohet masivisht në madhësi, përsëri një kërkesë tjetër afatgjatë e Moskës.
Sipas marrëveshjes, Ukrainës mund të mos i lejohet të anëtarësohet në NATO, por ajo mund të anëtarësohet në Bashkimin Evropian.
Nuk ka asnjë kundërshtim të dukshëm për një “forcë siguruese” evropiane që vendoset në Ukrainën perëndimore pas çdo armëpushimi për të penguar agresionin e ardhshëm rus.
Por ende nuk është e qartë nëse SHBA-ja është e gatshme të ofrojë një “mbështetje” për këtë forcë. Ka gjithashtu pasiguri në lidhje me atë se cilat sanksione ekonomike kundër Rusisë do të hiqen dhe kur, dhe në çfarë rrethanash.
Me fjalë të tjera, një sasi e madhe detajesh është e paqartë dhe ende duhet të diskutohet.
Dhe të gjitha palët duken larg.
Ukraina ende dëshiron një armëpushim të menjëhershëm me kusht dhe më pas bisedime. SHBA-ja dëshiron një fitore të shpejtë. Dhe Rusia dëshiron të futet thellë në detajet e një marrëveshjeje paqeje, si ajo që normalisht duhen muaj, nëse jo vite, për t’u zgjidhur.
Ekziston një thënie e vjetër ruse se “asgjë nuk është rënë dakord derisa të gjitha të jenë rënë dakord”. Tani për tani dukemi larg nga kjo.
