Të kesh një çip në tru që mund të përkthejë mendimet në komanda kompjuterike mund të tingëllojë si fantashkencë, por është realitet për Noland Arbaugh.

Në janar 2024, tetë vjet pasi mbeti i paralizuar, 30-vjeçari u bë personi i parë që mori një pajisje të tillë nga firma amerikane e neuroteknologjisë, Neuralink.

Ky nuk ishte çipi i parë i këtij lloji – disa kompani të tjera gjithashtu kanë zhvilluar dhe implantuar pajisje të ngjashme – por rasti i Noland tërheq më shumë vëmendje për shkak të themeluesit të Neuralink: Elon Musk.

Megjithatë, Noland thotë se gjëja më e rëndësishme nuk është as ai, as Musk, por shkenca.

Ai ka shprehur se i dinte rreziqet e asaj që po bënte, por “mirë apo keq, sido që të ishte, unë do të ndihmoja”.

“Nëse gjithçka do të shkonte mirë, atëherë unë mund të ndihmoja duke qenë pjesëmarrës i Neuralink,” tha ai. “Nëse do të ndodhte diçka e tmerrshme, e dija se ata do të mësonin prej saj.”

Pa kontroll, pa privatësi

Noland, nga Arizona, mbeti i paralizuar nga supet e poshtë pas një aksidenti zhytjeje në vitin 2016.

Lëndimet e tij ishin aq të rënda sa ai kishte frikë se nuk do të ishte në gjendje të studionte, punonte apo edhe të luante lojëra përsëri.

“Thjesht nuk ke kontroll, nuk ke privatësi, dhe është e vështirë,” tha ai.

“Duhet të mësosh se duhet të mbështetesh te njerëzit e tjerë për gjithçka.”

Çipi Neuralink synon t’i rikthejë një pjesë të pavarësisë së tij të mëparshme, duke i lejuar të kontrollojë një kompjuter me mendjen e tij.

Kjo njihet si një ndërfaqe tru-kompjuter (BCI) – e cila funksionon duke zbuluar impulset e vogla elektrike të gjeneruara kur njerëzit mendojnë për lëvizje, dhe duke i përkthyer këto në komanda dixhitale, siç është lëvizja e një kursori në ekran.

Është një fushë komplekse në të cilën shkencëtarët kanë punuar për disa dekada.

Përfshirja e Elon Musk në këtë fushë ka katapultuar teknologjinë – dhe Noland Arbaugh – në titujt kryesorë të lajmeve.

Kjo ka ndihmuar Neuralink të tërheqë shumë investime – si dhe vëzhgim të kujdesshëm mbi sigurinë dhe rëndësinë e asaj që është një procedurë jashtëzakonisht invazive.

Kur u njoftua implantimi i Noland, ekspertët e përshëndetën si një “moment historik të rëndësishëm”, ndërsa paralajmëruan gjithashtu se do të duhej kohë për ta vlerësuar vërtet – veçanërisht duke pasur parasysh aftësinë e Musk për të “gjeneruar publicitet për kompaninë e tij”.

Musk ishte i rezervuar publikisht në atë kohë, thjesht duke shkruar në një postim në mediat sociale: “Rezultatet fillestare tregojnë zbulim premtues të impulseve neuronale.”

Në realitet, Noland tha se miliarderi – me të cilin foli para dhe pas operacionit të tij – ishte shumë më optimist.

“Mendoj se ai ishte po aq i emocionuar sa unë për të filluar,” tha ai.

Megjithatë, ai thekson se Neuralink është më shumë sesa pronari i saj, dhe pretendon se nuk e konsideron atë “një pajisje të Elon Musk”.

Nëse pjesa tjetër e botës e sheh në këtë mënyrë – veçanërisht duke pasur parasysh rolin e tij gjithnjë e më kontrovers – mbetet për t’u parë.

Por nuk ka dyshim për ndikimin që pajisja ka pasur në jetën e Noland.

Kjo nuk duhet të ishte e mundur

Kur Noland u zgjua nga operacioni që instaloi pajisjen, ai tha se fillimisht ishte në gjendje të kontrollonte një kursor në ekran duke menduar për lëvizjen e gishtave të tij.

“Sinqerisht nuk dija çfarë të prisja – tingëllon kaq shumë si fantashkencë,” tha ai.

Por pasi pa neuronet e tij të aktivizoheshin në një ekran – gjatë gjithë kohës i rrethuar nga punonjës të entuziazmuar të Neuralink – ai tha se “gjithçka u bë e qartë” se mund të kontrollonte kompjuterin e tij vetëm me mendimet e tij.

Dhe – akoma më mirë – me kalimin e kohës, aftësia e tij për të përdorur implantin është rritur deri në atë pikë sa tani mund të luajë shah dhe video lojëra.

“Unë u rrita duke luajtur lojëra,” tha ai – duke shtuar se ishte diçka që “duhej ta lija pas dore” kur u bë invalid.

“Tani po i mund miqtë e mi në lojëra, gjë që vërtet nuk duhet të ishte e mundur, por është.”

Noland është një demonstrim i fuqishëm i potencialit të teknologjisë për të ndryshuar jetë – por mund të ketë edhe anë negative.

Një nga problemet kryesore është privatësia. Nëse ne po eksportojmë aktivitetin tonë të trurit, atëherë ne po lejojmë qasje jo vetëm në atë që bëjmë, por potencialisht edhe në atë që mendojmë, besojmë dhe ndiejmë.

Sapo të kesh qasje në gjërat brenda kokës tënde, nuk ka më asnjë pengesë tjetër për privatësinë personale.

Por këto nuk janë shqetësime për Noland – përkundrazi, ai dëshiron të shohë çipat të përparojnë më tej për sa i përket asaj që mund të bëjnë.

Ai shpreson se pajisja përfundimisht mund t’i lejojë atij të kontrollojë karrocën e tij invalidore, apo edhe një robot humanoid futuristik.

Edhe me teknologjinë në gjendjen e saj aktuale, më të kufizuar, jo gjithçka ka shkuar pa probleme.

Në një moment, një problem me pajisjen bëri që ai të humbiste plotësisht kontrollin e kompjuterit të tij, kur ajo u shkëput pjesërisht nga truri i tij.

“Kjo ishte vërtet shqetësuese, të paktën,” tha ai.

“Nuk e dija nëse do të isha në gjendje të përdorja Neuralink përsëri ndonjëherë.”

Lidhja u riparua – dhe më pas u përmirësua – kur inxhinierët rregulluan softuerin, por kjo nxori në pah një shqetësim të shprehur shpesh nga ekspertët mbi kufizimet e teknologjisë.

Biznes i madh

Neuralink është vetëm një nga shumë kompani që eksplorojnë mënyrat për të hyrë dixhitalisht në fuqinë tonë të trurit.

Synchron është një firmë e tillë, e cila thotë se pajisja e saj Stentrode, që synon të ndihmojë njerëzit me sëmundjen e neuroneve motorike, kërkon një operacion më pak invaziv për t’u implantuar.

Në vend që të kërkojë kirurgji të hapur të trurit, ajo instalohet në venën jugulare të një personi në qafën e tij, pastaj zhvendoset lart në trurin e tij përmes një ene gjaku.

Ashtu si Neuralink, pajisja përfundimisht lidhet me rajonin motorik të trurit.

“Ajo kap kur dikush po mendon të trokasë ose jo gishtin e tij,” tha shefi i teknologjisë Riki Bannerjee.

“Duke qenë në gjendje të kapë ato dallime, ajo mund të krijojë atë që ne e quajmë një dalje motorike dixhitale.”

Kjo dalje pastaj shndërrohet në sinjale kompjuterike, ku aktualisht po përdoret nga 10 persona.

Një person i tillë, i cili nuk donte të përdorej mbiemri i tij, tha se ishte personi i parë në botë që përdori pajisjen me kufjet Vision Pro të Apple.

Mark tha se kjo i ka lejuar atij të bëjë pushime virtuale në vende të largëta – nga qëndrimi në ujëvarat në Australi deri te shëtitja nëpër male në Zelandën e Re.

“Unë mund të shoh në të ardhmen një botë ku kjo teknologji mund të bëjë vërtet, vërtet një ndryshim për dikë që ka këtë ose çdo lloj paralize,” tha ai.

Por për Noland ka një kusht me çipin e tij Neuralink – ai ra dakord të ishte pjesë e një studimi që e instaloi atë për gjashtë vjet, pas së cilës pikë e ardhmja është më pak e qartë.

Çfarëdo që të ndodhë me të, ai beson se përvoja e tij mund të jetë thjesht gërvishtja e sipërfaqes së asaj që një ditë mund të bëhet realitet.

“Ne dimë kaq pak për trurin dhe kjo po na lejon të mësojmë kaq shumë më tepër,” tha ai.