Përpjekjet për të arritur një armëpushim në Ukrainë kanë qenë të shumta, por shpesh të pasuksesshme. Kjo vjen si rezultat i një historie të gjatë mosbesimi dhe shkeljesh të marrëveshjeve të mëparshme midis Rusisë dhe Ukrainës.
Përpjekjet e Dështuara për Armëpushim
Një armëpushim i fundit i shpallur nga Rusia në Ukrainë zgjati vetëm 30 orë, dhe madje edhe gjatë kësaj kohe, pati akuza për shkelje nga të dyja palët. Kievi raportoi se nuk kishte pasur “alarme për sulme ajrore” gjatë “armëpushimit të Pashkës” të Vladimir Putin, dhe Presidenti Volodymyr Zelensky sugjeroi që ky format mund të zgjatej për 30 ditë ose më shumë. Megjithatë, Shtetet e Bashkuara kishin tentuar të organizonin një armëpushim 30-ditor, por kjo nuk u realizua kurrë. Rusia këmbënguli në disa kushte, duke përfshirë ndalimin e riarmatimit të Ukrainës dhe rekrutimin e luftëtarëve të rinj, si dhe adresimin e “shkaqeve themelore të konfliktit”.
Një faktor kryesor që pengon përparimin e bisedimeve është historia e gjatë e marrëveshjeve të thyera të armëpushimit, që ka rezultuar në mosbesim të thellë midis dy vendeve.
Mosbesimi i Thellë Që nga Invadimi i 2014-ës
Duke pushtuar Ukrainën në vitin 2014, Rusia shkeli Marrëveshjen mbi Miqësinë, Bashkëpunimin dhe Partneritetin midis dy vendeve, e cila ishte nënshkruar në vitin 1997. Neni 2 i kësaj marrëveshjeje theksonte se palët “respektojnë integritetin territorial të njëra-tjetrës dhe konfirmojnë paprekshmërinë e kufijve ekzistues midis tyre”. Që nga fillimi, lufta ka qenë e mbushur me akuza për tradhti.
Gjenerali Viktor Muzhenko, shefi i Shtabit të Përgjithshëm të Ukrainës në atë kohë, akuzoi Rusinë për shkelje të marrëveshjeve që lejonin trupat ukrainase të tërhiqeshin nga qyteti lindor i Ilovaysk në gusht të vitit 2014. Si rezultat, autokolonat që tërhiqeshin u sulmuan dhe të paktën 366 luftëtarë ukrainas u vranë.
Marrëveshjet e Minskut: Të Nënshkruara dhe Të Shkelura
Marrëveshja e parë e madhe e armëpushimit, e nënshkruar më 5 shtator 2014 në Minsk, u shkel brenda pak orësh nga nënshkrimi, kur burime ukrainase raportuan sulme nga forcat proxy ruse në aeroportin e Donetskut. Sulmet ndaj qyteteve të tjera ukrainase në rajon, si Debaltseve, vazhduan gjithashtu.
Kjo nxiti përpjekjen e dytë për armëpushim, e njohur si Minsk-2, por ajo ishte edhe më e shkurtër. Brenda pak minutash nga hyrja në fuqi më 15 shkurt 2015, vëzhguesit nga Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE) raportuan zjarr mortajash dhe artilerie në Donetsk. Ata ishin vendosur në zonën e luftës me kërkesë të Ukrainës për të monitoruar situatën e sigurisë, duke përfshirë çdo shkelje të armëpushimit, por ata nuk thanë shprehimisht se kush i kreu ato.
Pasuan një sërë përpjekjesh të tjera të dështuara për armëpushim. Disa u shkelën brenda pak minutash nga hyrja në fuqi. Këto përfshinin armëpushimet e Pashkës në 2016, 2017 dhe 2018, “armëpushimet shkollore” të 2015, 2016, 2017 dhe 2018, të cilat synonin të lejonin fëmijët e shkollave pranë vijës së frontit të ktheheshin në shkollë në shtator, armëpushimet e Krishtlindjeve dhe Vitit të Ri në 2015, 2016, 2017 dhe 2018, dhe “armëpushimet e bukës” të 2017, 2018 dhe 2019 për të lejuar korrjen e grurit, dhe të tjera.
Një “armëpushim gjithëpërfshirës” që hyri në fuqi më 27 korrik 2020 zgjati vetëm 20 minuta, sipas Kievit. Megjithatë, ai pati një efekt në luftimet, duke përgjysmuar numrin e vdekjeve midis ushtarëve ukrainas në vitin e ardhshëm.
Kush Është Përgjegjës?
Matthew Savill, drejtor i shkencave ushtarake në Institutin Mbretëror të Shërbimeve të Bashkuara (RUSI) në Londër, argumenton se Rusia nuk ka hyrë kurrë në bisedime për armëpushim me mirëbesim.
“Rusia nuk ka qenë kurrë e sinqertë për heqjen ose përfundimin e rrezikut të përdorimit të forcës në kërkimin e objektivave të saj,” thotë ai.
Për shkak të marrëveshjeve të ndryshme të armëpushimit midis Ukrainës dhe Rusisë, “niveli i luftimeve është ulur dhe ngritur, dhe Ukraina mban njëfarë përgjegjësie për një pjesë të kësaj,” thotë ai. “Por sfida themelore ka qenë se gjithmonë ka pasur një kërcënim ushtarak rus ose i mbështetur nga Rusia, dhe kjo informon gjërat.”
John Herbst, një ish-ambasador amerikan në Kiev, i cili tani punon për think-tank-un e bazuar në Uashington, Këshillin Atlantik, argumenton se Rusia, jo Ukraina, ishte “shkelësi serial” i marrëveshjeve të armëpushimit të Minskut, përpjekja e parë dhe ende një nga më gjithëpërfshirëset për të ndërmjetësuar një armëpushim në Ukrainë.
Verifikimi i pretendimeve për shkelje të armëpushimit nuk është i lehtë, sepse pothuajse të gjithë gazetarët e pavarur janë të ndaluar nga pjesët e kontrolluara nga Rusia të Ukrainës.
Pavarësisht marrëveshjeve të Minskut, forcat e kontrolluara nga Rusia filluan një ofensivë kundër qytetit të Debaltseve, duke pretenduar se ai nuk mbulohej nga marrëveshja e armëpushimit.
Zelensky e ka përshkruar marrëveshjen e Minskut si një “kurth” për Ukrainën, i cili i lejoi Rusisë të përgatitej për pushtimin në shkallë të plotë.
Putin thotë se as Ukraina dhe as mbështetësit e saj perëndimorë nuk kishin ndërmend të zbatonin marrëveshjet e Minskut. Fati i tyre u vulos kur Rusia shpalli të ashtuquajturat “republika popullore” të Donetskut dhe Luhanskut – entitete separatiste që ajo kishte ndihmuar të ngriheshin – si shtete të pavarura.
Çfarë Pritet Tjetër?
“Armëpushimi i Pashkës” i Putinit nuk ishte kurrë më shumë se një pushim i shkurtër, por Presidenti Trump tha “shpresojmë që Rusia dhe Ukraina të bëjnë një marrëveshje këtë javë”.
Deri më tani nuk ka pasur asnjë tregues se Kremlini do të pranojë thirrjen e SHBA-së për një armëpushim të menjëhershëm dhe të pakushtëzuar, të rënë dakord nga Ukraina.
Trump tashmë ka paralajmëruar se nëse ndonjëra palë e bën të vështirë bisedimet e armëpushimit, “ne thjesht do të kalojmë” dhe do të largohemi.
Kërkesa e Rusisë që të zgjidhen “shkaqet themelore të konfliktit” sugjeron se ajo nuk ka lëvizur nga objektivi i saj fillestar për të minuar sovranitetin e Ukrainës – përmes negociatave si dhe mjeteve ushtarake.
Vladislav Surkov, një ish-këshilltar i ngushtë i Vladimir Putin, i cili njihej si “kardinali gri” i politikës ruse, feston marrëveshjet e Minskut vitin e kaluar si një mënyrë për të “legjitimuar” ndarjen fillestare të Ukrainës.
Vetë ideja e paqes, tha ai, ishte “asgjë tjetër veçse një vazhdim i luftës me mjete të tjera”.
