Ndërsa 135 kardinalë mblidhen në Romë për të zgjedhur Papën e ardhshëm, debatet mbi trashëgiminë e Papës së fundit do të jenë thelbësore në diskutimet e tyre. Për Kishën Katolike, asnjë aspekt i veprimtarisë së Papa Françeskut nuk është më i ndjeshëm dhe i diskutueshëm sesa trajtimi i abuzimeve seksuale të fëmijëve nga anëtarët e klerit. Megjithëse ai konsiderohet gjerësisht se ka bërë më shumë se paraardhësit e tij në njohjen e viktimave dhe reformimin e procedurave të brendshme të kishës, shumë të mbijetuar mendojnë se ai nuk ka bërë mjaft.
Rrëfimi i Një Viktime
Abuzimi i Alexa MacPherson nga një prift katolik filloi rreth moshës tre vjeçare dhe vazhdoi për gjashtë vjet. “Kur isha nëntë vjeç e gjysmë, babai më zuri duke u përpjekur të më përdhunonte në divanin e dhomës së ndenjes,” tha ajo kur u takuam në Boston. “Për mua, ishte pothuajse një dukuri e përditshme.” Pasi zbuloi abuzimin, babai i saj telefonoi policinë. Një seancë gjyqësore për një ankesë penale kundër priftit, Peter Kanchong, i akuzuar për sulm dhe rrahje të një të mituri, ishte caktuar për 24 gusht 1984.
Por pa dijeninë e familjes, diçka e jashtëzakonshme po ndodhte prapa skenave. Kisha – një institucion që ushtronte fuqi të madhe në një qytet thellësisht katolik – besonte se gjykata ishte në anën e saj. “Gjykata po përpiqet ta trajtojë çështjen në atë mënyrë që të ndihmojë Atin Peter dhe të shmangë skandalin në Kishë,” shkroi Kryepeshkopi i atëhershëm i Bostonit, Bernard Law, në një letër që do të mbetej e fshehur për vite me radhë.
Duke reflektuar mbi ngjarjet e më shumë se katër dekadave më parë, zonja MacPherson e njeh se abuzimi i saj ndodhi shumë kohë përpara se Françesku të bëhej Papë. Por gjatë asaj periudhe të njëjtë, përmes një sërë skandalesh globale që ende po shpalosen, çështja e shfrytëzimit seksual sistematik të fëmijëve është bërë sfida më e madhe e kishës moderne. Është një sfidë që ajo beson se Papa Françesku nuk arriti ta përballojë, siç e bëri të qartë kur e pyeta se si kishte reaguar ndaj lajmit për vdekjen e tij.
“Në fakt nuk ndihem sikur kam pasur ndonjë reagim,” u përgjigj ajo. “Dhe nuk dua të heq nga e mira që ai bëri, por ka shumë më tepër që Kisha dhe Vatikani dhe njerëzit në krye mund të bëjnë.”
Zbulimi i Abuzimit
Letra e vitit 1984 nga Kryepeshkopi Bernard Law iu drejtua një peshkopi në Tajlandë. Duke përmendur akuzën për “ngacmim të fëmijëve”, ajo u shkrua dy muaj pas seancës gjyqësore në Boston, e cila në të vërtetë kishte përfunduar pa skandal për Kishën. Peter Kanchong – i cili ishte me origjinë nga Tajlanda – ishte kursyer nga akuzat formale penale dhe iu dha një vit provë me kusht që të qëndronte larg familjes MacPherson dhe t’i nënshtrohej një kursi të terapisë psikologjike.
Letra e Kryepeshkopit, megjithatë, vuri në dukje se edhe vlerësimi psikologjik i Kishës kishte përcaktuar se prifti i akuzuar “nuk ishte i motivuar dhe nuk i përgjigjej terapisë” dhe për rrjedhojë duhet të “detyrohej të përballej me pasojat e veprimeve të tij” sipas ligjit civil dhe atij të Kishës. Por në vend që të vepronte sipas atij këshilli, ai iu lut peshkopit tajlandez që ta rikujtonte menjëherë Peter Kanchong në dioqezën e tij në Tajlandë, duke përmendur për herë të dytë rrezikun e “skandalit të rëndë” nëse ai do të qëndronte në SHBA.
Megjithëse raportet e shtypit nga ajo kohë sugjerojnë se autoritetet e Kishës në Tajlandë ranë dakord ta merrnin përsëri, Peter Kanchong e injoroi rikthimin, duke gjetur punë në zonën e Bostonit në një strukturë për të rritur me aftësi të kufizuara në të nxënë. Në vitin 2002, më shumë se 18 vjet pasi babai i zonjës MacPherson telefonoi për herë të parë policinë, letra e kryepeshkopit u bë publike. Në një vendim historik, ajo ishte një nga mijëra faqe dokumentesh që një gjykatë e Bostonit urdhëroi Kishën Katolike të lëshonte.
Një gazetë lokale, The Boston Globe, për herë të parë kishte filluar të sfidonte seriozisht fuqinë e institucionit në qytet, duke vendosur historitë e viktimave në faqet e para. Së shpejti, qindra kishin dalë dhe avokatët e tyre po luftonin në gjykatë për të hapur dekada të tëra të regjistrave të brendshëm që lidheshin me abuzimin seksual të fëmijëve. Kisha ishte përpjekur të argumentonte se mbrojtja e Amendamentit të Parë për lirinë e fesë i jepte asaj të drejtën t’i mbante ato dosje sekrete. Urdhri për t’i hequr vulën atyre çoi në një moment historik.
I kontaktuar në atë kohë, Peter Kanchong i mohoi akuzat. “A keni prova? A keni dëshmitarë?” i tha ai Boston Globe, i cili e gjeti ende duke jetuar në zonë. Zonja MacPherson, megjithatë, ishte një nga më shumë se 500 viktimat që fituan një çështje civile prej 85 milionë dollarësh për abuzimin që kishin pësuar në duart e dhjetëra priftërinjve.
Dosjet e brendshme treguan se, herë pas here, Kryepeshkopi Law ishte marrë me njohuritë e tij për abuzimin në të njëjtën mënyrë që ishte përpjekur të merrej me Peter Kanchong – thjesht duke i zhvendosur priftërinjtë në famulli të reja. Pas marrëveshjes, dhe deri atëherë një Kardinal, Bernard Law dha dorëheqjen nga pozicioni i tij në Boston dhe u transferua në Romë. Për të mbijetuarit, ndjenja e pandëshkueshmërisë së Kishës u rrit më tej kur iu dha nderi i një posti shtatëvjeçar si Kryeprift i Bazilikës di Santa Maria Maggiore, e njëjta ndërtesë ku Papa Françesku është varrosur tani.
Reforma e Papa Françeskut: E Mjaftueshme Apo Jo?
Shumë njerëz brenda Kishës e vlerësojnë Françeskun për faktin që ka bërë më shumë se paraardhësit e tij për të trajtuar çështjen e abuzimit. Në vitin 2019, ai thirri më shumë se njëqind peshkopë në Romë për një konferencë mbi krizën. Në abuzimin e fëmijëve, u tha ai atyre, “Ne shohim dorën e së keqes.” Konferenca çoi në një rishikim të ligjit të Kishës për “sekretin pontifikal” duke lejuar bashkëpunimin me gjykatat civile kur kërkohet në rastet e abuzimit. Ndryshimi, megjithatë, nuk e detyron zbulimin e të gjitha informacioneve që lidhen me abuzimin e fëmijëve, vetëm zbulimin e tij në raste specifike kur kërkohet zyrtarisht nga një autoritet legjitim.
Në mënyrë të ngjashme, një ligj i ri që kërkon që akuzat t’i referohen hierarkisë së brendshme të Kishës, nuk e detyron referimin në polici. Avokati i zonjës MacPherson, Mitchell Garabedian, një njeri i portretizuar në filmin hollivudian Spotlight rreth skandalit të abuzimit në Boston, tha se ka shumë mënyra që Kisha vazhdon të ushtrojë sekretin. “Ne duhet të ndjekim gjyq në gjykatë për të marrë dokumente, asgjë nuk ka ndryshuar vërtet,” tha ai. Fitorja e tij ligjore e vitit 2002 mund të ketë qenë një moment përcaktues, i ndjekur nga një ortek i tillë rastesh në dhjetëra vende, por ai nuk ka asnjë dyshim se njohuritë për keqbërjet mbeten të fshehura në kisha anembanë botës.
“Ndërsa ai bëri disa gjëra, nuk mjafton,” tha zonja MacPherson kur kërkova vlerësimin e saj për veprimtarinë e Papa Françeskut në lidhje me këtë çështje. Ajo dëshiron që Kisha të zbulojë gjithçka që di. “Një nga gjërat më të mëdha është dorëzimi i priftërinjve grabitqarë dhe njerëzve që e mbuluan atë dhe mbajtja e tyre përgjegjëse në një gjykatë të rregullt ligjore dhe jo mbrojtja dhe fshehja e tyre më gjatë.”
Duke parë lajmet e pafundme për funeralin e Papës dhe përgatitjet për emërimin e pasardhësit të tij ka qenë e dhimbshme për të. “Është abuzimi që po festohet, në një farë mënyre,” më tha ajo, “Sepse fshehjet janë ende atje, ato janë të mbrojtura pas mureve të Vatikanit dhe ligjeve të tyre kanunore.” Është mbulim lajmesh që e ka pasur të vështirë t’i shpëtojë për shkak të besimit të vazhdueshëm të nënës së saj në Kishën Katolike. “Kjo është gjithçka që kam dëgjuar në lajme, dhe ajo është e obsesionuar pas shikimit të kësaj, dhe kështu unë thjesht goditem dhe mbingarkohem me të.”
Tani 85-vjeçar, Peter Kanchong ndërkohë nuk është dënuar kurrë për një vepër penale. As nuk i është hequr priftëria, megjithëse ai është penguar të mbajë ndonjë pozicion zyrtar në Dioqezën e Bostonit. Lista e publikuar e Kishës për klerin e akuzuar e shënon rastin e tij si “ende të pazgjidhur” pa një përcaktim përfundimtar të fajit ose pafajësisë, duke vënë në dukje thjesht se ai është “AWOL” – mungon pa leje. “Unë jam përpjekur për vite me radhë që ai të hiqet nga priftëria dhe kjo është për shkak se ai mund të hiqet nga priftëria ose atje ku u shugurua, që ishte në Tajlandë, ose nga Vatikani,” tha zonja MacPherson. Ajo thekson se Kisha është munduar të ndryshojë emrin e famullisë ku ajo u abuzua – me qëllim, beson ajo, për të provuar të fillojë nga e para pas asaj që ndodhi atje.
BBC i kërkoi Dioqezës së Bostonit pikëpamjet e saj mbi trashëgiminë e Papa Françeskut, si dhe një përgjigje ndaj pretendimeve se Kisha Katolike mban një kulturë sekreti mbi regjistrat e saj të brendshëm. Nuk morëm asnjë përgjigje për ato pyetje. Ne gjithashtu pyetëm nëse kryepeshkopi aktual mund të bënte ndonjë gjë për të ndihmuar viktimat që kërkojnë të largojnë një prift nga priftëria. Na u referuan në Vatikan. Ndërsa Kisha Katolike tani fillon punën e zgjedhjes së një Pape të ri, zonja MacPherson ka pak shpresë për një reformë më gjithëpërfshirëse. “Ju thoni se doni të ecni përpara. Ju thoni se doni t’i riktheni njerëzit në gjirin tuaj,” tha ajo. “Por ju nuk mund të bëni asnjë nga ato derisa t’i njihni vërtet ato mëkate dhe t’i mbani ata njerëz përgjegjës.”
